Zakon Braci Mniejszych Kapucynów (kapucyni) – katolicka wspólnota zakonna z grupy zakonów żebrzących, z rodziny franciszkańskiej, wyodrębniona ze wspólnoty zakonnej stworzonej przez św. Franciszka z Asyżu w 1209 roku. Zakon ów oddzielił się od dwóch pozostałych zakonów męskich w 1528 roku, 11 lat po podziale franciszkanów na Braci Mniejszych i Braci Mniejszych Konwentualnych.
Zakon Braci Mniejszych Kapucynów od początku swojego istnienia dał Kościołowi 13 kardynałów, 2 patriarchów, 71 arcybiskupów i 282 biskupów. Z zakonu wywodzi się 16 świętych i 71 błogosławionych.
Kapucyni w Polsce
Reforma Mateusza z Bascio podjęta w łonie franciszkanów i zatwierdzona przez papieża Klemensa VII w brewe Religionis zelus 3 lipca 1528 roku przyjmowała się szybko na ziemi włoskiej. Tam też zetknęli się z nią Polacy przebywający na Półwyspie Apenińskim z racji studiów, udziału w misjach, interesów handlowych czy jeszcze innych powodów. W tych okolicznościach niektórzy z nich podejmowali życie kapucyńskie. Jan III Sobieski zobowiązał się ślubem do sprowadzenia kapucynów do Polski już 1673 roku, po odniesieniu zwycięstwa nad Turkami w bitwie pod Chocimiem. Ślub swój jednak wypełnił dopiero po Odsieczy Wiedeńskiej, której dowodził. Pierwsi zakonnicy przybyli z Prowincji Bolońskiej do Warszawy w końcu sierpnia 1683 roku. Papież Benedykt XIV dnia 5 października 1754 roku erygował Prowincję Polską Kapucynów, w których duża rola przypadła kapucynom z Czech. Różne perypetie i prześladowania spotkały kapucynów polskich w trudnych czasach rozbiorów z powodu ich patriotycznego zaangażowania w powstaniach i działalności duszpasterskiej w latach utraty niepodległości. Niemniej kapucyni przetrwali ten trudny okres i po odzyskaniu przez Polskę niepodległości tworzyli na jej ziemiach dwie jednostki administracyjne: Komisariat Warszawski i Komisariat Krakowski.
Kapucyni Prowincji Krakowskiej
Stan prawny Komisariatu Krakowskiego uległ zmianie ostatecznie 30 maja 1939 roku. Wówczas to, decyzją zarządu generalnego Zakonu, podniesiono go do rangi prowincji i nadano mu nazwę Prowincja Krakowska Kapucynów p.w. św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny. Wybuch II wojny światowej i ustalenie się w końcu września 1939 roku granicy na linii Bug-San podzieliło Prowincję Krakowska Kapucynów na dwie części. Klasztory w Rozwadowie, Krośnie, Sędziszowie Młp., Krakowie i placówka parafialna w Olszanicy znalazły się na ziemiach administrowanych przez Niemców, w Generalnym Gubernatorstwie. Pozostałe – w Kutkorzu, Olesku, Drohobyczu, Lwowie i w Ostrogu – były położone na terenach zagarniętych przez Armię Czerwoną. Szczególne trudne stało się życie w klasztorach wschodnich. Nie polepszył tej sytuacji wybuch wojny niemiecko-radzieckiej. Front przesunął się na wschód, ale wtedy ujawniły się dotkliwe nacjonalizmy ludności ukraińskiej wobec ludności polskiej. Ostatnim etapem wojennych „wędrówek” kapucynów była deportacja z klasztorów położonych na ziemiach zajętych przez Związek Radziecki.
Działania wojenne i okres terroru okupacyjnego nie przerwały pracy duszpasterskiej. Kapucyni aktywnie włączyli się w prowadzenie duszpasterstwa wojskowego i zaangażowali się w działalność ruchu oporu. Wnieśli znaczący wpływ na organizację i funkcjonowanie podziemnych organizacji w miejscowościach, w których położone były klasztory. Pomimo kłopotów materialnych kapucyni prowadzili szeroka działalność niesienia pomocy najuboższym warstwom społecznym. Włączyli się, jak inne zakony, w niesienie pomocy Żydom. Dopełnieniem działalności duszpasterskiej i charytatywnej Prowincji Krakowskiej Kapucynów w czasie wojny był udział zakonników w tajnym nauczaniu oraz zaangażowanie się w obronę polskiej ludności kresowej przed nacjonalistami ukraińskimi.
Po wojnie, uchodzący z ziem wschodnich kapucyni, bardzo szybko znaleźli nowe miejsca pracy na Ziemiach Zachodnich. Z wielu takich miejsc, gdzie na tzw. Ziemiach Odzyskanych kapucyni byli duszpasterzami-pionierami wsród ludności przybyłej tutaj ze wschodu i innych miejsc Polski, ostatecznie założyli domy zakonne w Wałczu, Pile, Wrocławiu, Nowej Soli, Wołczynie, Bytomiu. Nieco później powstały jeszcze domy zakonne na południu: w Skomielnej Czarnej i Tenczynie. Jest to wielkie świadectwo wysiłku i zaangażowania duszpasterskiego kapucynów w pierwszych latach po wojnie.
Mimo kryzysu powołań w latach 1964-78 prowincja otwiera się na misje i prowadzi od 1972 roku działalność misyjną w Gwatemali i Kolumbii, a w latach osiemdziesiątych pierwsi misjonarze wyjechali do Republiki Centralnej Afryki.
W tym czasie, przy wsparciu kolejnych ministrów prowincjalnych, jest prowadzona intensywna praca powołaniowa, która przynosi prawdziwy boom powołaniowy i tym samym poważny wzrost liczebny prowincji. Sprzyja temu wielki pontyfikat Jana Pawła II i przemiany społeczne związane z powstaniem „Solidarności”, a upadek komunizmu otwiera szerokie horyzonty dla obecności i duszpasterstwa braci kapucynów. Od lat dziewięćdziesiątych XX wieku prowincja liczy ponad 300, większości młodych braci. Powstają nowe obecności w Polsce: Dom Rekolekcyjny w Tenczynie, Ośrodek Rekolekcyjny w Skomielnej Czarnej, Dom Modlitwy Zagórzu, Wspólnota w Częstochowie i Itineranci w Katowicach-Załężu, a także jest realizowany wielki projekt klasztoru w Kielcach. W tym czasie bardzo rośnie również zaangażowanie braci poza granicami kraju. Prowincja Krakowska personalnie wspomaga prowincje: Wiedeńską, Asyską, Genueńską, później Południowy Tyrol.
Rozwija się w tym czasie również działalność misyjna. Powstają jednostki Zakonu zależne od prowincji: Kustodia Ukrainy i Kustodia Bułgarii oraz domy obecności na Litwie i w Rosji. W tym czasie prowincja zwiększa również personalnie swoją obecność w Afryce Centralnej i Czadzie. W ostatnich latach pojedynczy bracia prowadzą również działalność misyjną w Algierii, Gabonie i Gruzji. W 2022 prowincja decyduje się otworzyć misję w jednym z najbiedniejszych państw świata, w Sudanie Południowym.
Działalność kapucynów krakowskich w XXI wieku oprócz prowadzenia parafii, duszpasterstwa różnych wspólnot i grup (w tym młodzieżowych MFTau, WFTau czy Ruchu Światło-Życie), katechizacji, głoszenia rekolekcji, publikacji naukowych charakteryzuje się tworzeniem dużych projektów charytatywnych, duszpasterskich i formacyjnych. Powstały w tym czasie: Dzieło Pomocy św. Ojca Pio w Krakowie, Szkoła dla Spowiedników z siedzibą w Skomielnej Czarnej, Manufaktura Kapucynów z produkcją m.in. balsamu, kosmetyków i kawy w Krakowie i Sędziszowie Małopolskim, Wydawnictwo Serafin w Krakowie-Olszanicy, duszpasterstwo Grup Ojca Pio, duszpasterstwo małżeństw „Szansa spotkania”, Apostolat Integralnej Formacji Chrześcijańskiej, a ostatnio projekt „Ewangelizacja przez sztukę”.
Czas obecny życia Prowincji Krakowskiej Kapucynów jest czasem modlitwy o beatyfikację Czcigodnego Sługi Bożego o. Serafina Kaszuby i o nowe powołania, by te dzieła, które powstały w prowincji kontynuować na przyszłość.
Chcesz podążyć drogą franciszkańską? Zobacz więcej na temat powołania kapucyńskiego: Wyrusz z nami na kapucyński szlak!
Strona internetowa Braci Mniejszych Kapucynów w Polsce: www.kapucyni.pl
